Το Euro 2024 αποκαλύπτει για ακόμα μία φορά ότι τα Τρία Λιοντάρια, η Εθνική ομάδα της Αγγλίας έχει πολλά περισσότερα εμπόδια να προσπεράσει συγκριτικά με τις περισσότερες από τις υπόλοιπες ομάδες… Μετά από τρεις αγώνες στα γήπεδα της Γερμανίας, η Αγγλία παρουσιάζει μία προβληματική εικόνα, το It’s Coming Home, ακούγεται πια σαν υπόηχος, όπως η μουσική σε μία συνοικιακή παμπ του Λονδίνου που φιλοξενεί ακόμα 2-3 μεθυσμένους απόκληρους και είναι ευκαιρία να δούμε πως περιγράφει ο Πολ Χέιγουορντ, στο βιβλίο “Η Ιστορία των 3 Λιονταριών”, την κυνική βιογραφία δηλαδή της Εθνικής Αγγλίας, τον δραματικό αγώνα των νησιωτών με την Ισλανδία. Ενα ματς που άφησε τόσες πολλές πληγές. Ακόμα ένα.

«Η Λέξη της Ημέρας: Ναδίρ – το χαμηλότερο ή χειρότερο σημείο, μια στιγμή καταβύθισης, μια κατάσταση μεγάλης θλίψης ή ταπείνωσης» 

Ρόμπερτ Μακφάρλεϊν 

Η αντίπαλος Αγγλίας στον δεύτερο γύρο του Euro 2016 θα μπορούσε κάλλιστα, αντί για Iceland, να λέγεται Iceberg (παγόβουνο). Όταν το πλοίο της Εθνικής προσέκρουσε πάνω του, χάθηκε στα παγω- μένα βάθη ακόμη και το τελευταίο ίχνος ελπίδας ότι αυτή η ομάδα μπορούσε να πετύχει κάτι καλό σε μεγάλη διοργάνωση. Όχι οριστικά, όμως. Ποτέ, τίποτα δεν είναι οριστικό. Αθλητισμός σημαίνει ανανέωση, σημαίνει ότι πάντα θα υπάρχει η επόμενη μέρα. Και όντως θα έρχονταν καλύτερες μέρες. Όμως, η ήττα της Αγγλίας με 2-1 στη Νίκαια είχε χαρακτηριστική οσμή. Ο τρόμος είχε υπονομεύσει τις προσπάθειές της σε πολλές μεγάλες διοργανώσεις του 21ου αιώνα. Εκείνο το βράδυ, το άγχος γιγαντώθηκε, προκαλώντας παράλυση και «συνθηκολόγηση». Ο Χότζσον στεκόταν δίπλα στην πλάγια γραμμή και αναρωτιόταν πότε οι παίκτες του θα ηρεμούσαν και θα ανακτούσαν τον έλεγχο ενός αγώνα, στον οποίο είχαν 72 λεπτά για να ανατρέψουν το 2-1 υπέρ της Ισλανδίας. Όσο κυλούσε το ματς τόσο χειρότερα έπαιζαν. 

Ο πρώην διεθνής Άγγλος αμυντικός Γκάρι Στίβενς είπε τις μέρες που ακολούθησαν και ήταν γεμάτες ζοφερή και αμείλικτη ενδοσκόπηση: «Ως παίκτης, εσύ είσαι υπεύθυνος για την απόδοσή σου στο γήπεδο – κανείς άλλος». Εκεί, στη γαλλική Ριβιέρα, με το 99% των τηλεοράσεων στην Ισλανδία συντονισμένες στον αγώνα, η αγγλική αυτοπεποίθηση έφτασε στον πάτο, με τη μορφή μιας εμφάνισης γεμάτης μακρινά σουτ και φάουλ που κατέληγαν στην εξέδρα. 

«Τα τελευταία 60 λεπτά του αγώνα με την Ισλανδία δεν θα καταφέρω ποτέ να τα εξηγήσω…» είπε ο Γκάρι Νέβιλ, βοηθός του Ρόι Χότζσον. «Έχω ξαναδεί το ματς δύο φορές και δεν μπορώ να ερμηνεύσω όσα συνέβησαν στο γήπεδο. Δεν έχω ξαναδεί αυτούς τους παίκτες να παίζουν έτσι. Δεν νομίζω ότι είχε κανείς την παραμικρή υποψία πως θα συνέβαινε κάτι τέτοιο. Αν δει κανείς τους προηγούμενους αγώνες μας, θα διαπιστώσει ότι ναι μεν δεν τους κερδίσαμε όλους, αλλά παίζαμε σωστά, προσπαθούσαμε να κάνουμε τα σωστά πράγματα. Όμως, τέτοια απόδοση, όπως απέναντι στην Ισλανδία, είχαμε δύο χρόνια να δούμε». 

Στο BBC, ο Άλαν Σίρερ δήλωσε ότι η εμφάνιση ήταν «η χειρότερη που έχω δει ποτέ από οποιαδήποτε Εθνική Αγγλίας». Στις συζητήσεις στα στούντιο υπήρχαν σαρκασμός και δυσπιστία. Στη μεικτή ζώνη του σταδίου Allianz Riviera της Νίκαιας, οι παίκτες πέρασαν σιωπηλοί, με «άδεια» πρόσωπα, μπροστά από τους δημοσιογράφους. Η άμεση παραίτηση του Χότζσον σαμποτάρισε έναν αναμενόμενο τίτλο τελευταίας σελίδας: «Φύγε, για όνομα του Θεού, φύγε!»83 

Μισό αιώνα μετά τη σπουδαιότερη στιγμή της Εθνικής Αγγλίας, η αξιοπιστία της ως διεκδικήτριας του τροπαίου σε μεγάλη διοργάνωση έμοιαζε να έχει γίνει κομμάτια και θρύψαλα. Αυτή η αποτυχία είχε έρθει από έλλειψη θέλησης και ταυτότητας – ή, τέλος πάντων, αυτή την εντύπωση έδινε. Οι προοπτικές του Τζακ Γουίλσιρ εξανεμίστηκαν στον τελευταίο αγώνα του με τη φανέλα της Εθνικής. Το Εκουαδόρ, η Δανία, το Καμερούν, το Βέλγιο, η Παραγουάη και η Ισπανία (στα πέναλτι, στο Euro ’96) παρέμεναν οι μόνες ομάδες που είχε νικήσει η Αγγλία σε νοκ άουτ αγώνες μεγάλων διοργανώσεων μετά το 1966. Η χώρα των «-σον» είχε κάνει τον ήλιο της αυτοκρατορίας να δύσει. Οι αγριοφωνάρες και τα ρυθμικά χειροκροτήματα των Ισλανδών, καθώς έλεγαν το τραγούδι των Βίκινγκς, είχαν κάνει τα πνιχτά «Ingerlund» να σιγήσουν. Η κατάρρευση δεν ήταν μόνο τεχνική και τακτική (με όλα εκείνα τα σουτ στα… πουλιά και τις αποτυχημένες σέντρες), αλλά και ψυχολογική. Ήταν η ζημιά που ο Γκάρεθ Σάουθγκεϊτ υποχρεώθηκε να διορθώσει, αφού βέβαια προηγήθηκαν η φαρσοκωμωδία με τον Σαμ Άλαρνταϊς και η φυγή του. Και η δυσφορία έγινε ακόμα πιο έντονη λόγω της όμορφης ιστορίας της πορείας της Ισλανδίας και της αλαζονείας που είχαν επιδείξει άπαντες πριν από τον αγώνα. 

Η Ισλανδία προκρίθηκε για να αντιμετωπίσει την Αγγλία χάρη σε γκολ στο 4ο λεπτό των καθυστερήσεων απέναντι στην Αυστρία, που της χάρισε τη δεύτερη θέση του ομίλου της και την παρουσία της στον δεύτερο γύρο της πρώτης μεγάλης διοργάνωσης της ιστορίας της. Ο Χότζσον, σύμφωνα με τον τίτλο της Telegraph, ήταν «τυχεράκιας»84 που δεν θα έβρισκε μπροστά του την Πορτογαλία: «Ποδοσφαιριστές με δελτίο στην Αγγλία: 1.485.000. Στην Ισλανδία: 20.000. Μέσος ετήσιος μισθός στην πρώτη κατηγορία της Αγγλίας: 2.290.000 λίρες. Στην Ισλανδία: 23.000 λίρες». 

Η Ισλανδία ήταν μια πανέμορφη, εμψυχωτική ιστορία. Ο «δεύτερος» εθνικός ύμνος της (έχει δύο) είναι ένα ποίημα με τίτλο Γύρισα στην πατρίδα (ή Το τέλος του ταξιδιού) και περιέχει τον εξής στίχο: «Όταν πρασινίσουν τα χωράφια, φύγει ο χειμώνας και το φως του ήλιου ζεστάνει τον τόπο μου, θα γυρίσω στην πατρίδα για να ζήσω μαζί σου. Σε παρακαλώ, πιάσε το χέρι μου που τόσο σε αγαπάει». 

Η ομάδα με την «ταπεινή νοοτροπία», σύμφωνα με τον Κριστιάνο Ρονάλντο, ταξίδεψε στη Νίκαια με μεγάλες ελπίδες και πολλούς υποστηρικτές. Στο Ρέικιαβικ γράφτηκε ότι οι Ισλανδοί ξόδεψαν το 0,1% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της χώρας για να αγοράσουν εισιτήρια για το Euro 2016 (συνολικά 27.000). Ο Κάρι Άρνασον, κορυφαίος παίκτης του αγώνα με την Αυστρία, δήλωσε: «Μέσα στο πλήθος υπήρχαν 10.000 άνθρωποι από την Ισλανδία. Είναι απίστευτο! Είναι σαν να έχει έρθει η οικογένειά σου να σε δει να παίζεις. Νομίζω ότι γνωρίζω τους μισούς – ή, τουλάχιστον, τους γνωρίζω εξ όψεως». Ο Άλφρεντ Φινμπόγκασον είπε για τους 330.000 κατοίκους της πατρίδας του: «Αν δεν ξέρεις κάποιον, ξέρεις κάποιον που τον ξέρει ή ξέρεις κάποιον που ξέρει κάποιον ο οποίος τον ξέρει! Έτσι είναι τα πράγματα στην Ισλανδία». 

Το προπονητικό επιτελείο της Εθνικής Αγγλίας δεν είχε υποτιμήσει την αποφασιστικότητα της Ισλανδίας και την ικανότητά της στις στατικές φάσεις. Ο Άντι Σκόλντινγκ, ο τεχνικός που προετοίμαζε τα βίντεο, γνώριζε πολύ καλά τα δυνατά πλάγια άουτ των Ισλανδών και η Εθνική προπονήθηκε δύο μέρες με στόχο να αναχαιτίσει αυτόν τον προφανή, αλλά αποτελεσματικό τρόπο τους για να φτάσουν στο γκολ. Όταν ήρθε η ώρα να τον αντιμετωπίσει στην πράξη, στο 6ο λεπτό του αγώνα, ενώ ήδη ο Ρούνεϊ είχε ανοίξει το σκορ με πέναλτι, ο ίδιος ο Ρούνεϊ ήταν αυτός που απέτυχε να μαρκάρει στο πλάγιο και επέτρεψε στον Άρνασον να κάνει την κεφαλιά προς τα πίσω, ώστε να ισοφαρίσει ο Ράγκναρ Σίγκουρντσον. 

Δεν υπήρχε λόγος πανικού∙ απέμεναν 84 λεπτά και, αργότερα, 72, όταν ο Τζο Χαρτ, που είχε νικηθεί πολύ εύκολα από τον Γκάρεθ Μπέιλ στον αγώνα με την Ουαλία, βρήκε την μπάλα με το χέρι μετά το σουτ του Κόλμπεϊν Σίγκθορσον και την έστειλε στα δίχτυα του. Η «μικρή αγαπημένη Ισλανδία», όπως την αποκαλούσε ο Άρνασον, ήταν πια στη θέση του οδηγού – και παρέμεινε εκεί. 

Το twitter πήρε φωτιά με ένα βίντεο που έδειχνε τους παίκτες και το προσωπικό της Εθνικής Ουαλίας να χοροπηδάνε, να χορεύουν και να ανεβαίνουν σε καρέκλες πανηγυρίζοντας το κάζο της Αγγλίας. Μόνο όποιος διέθετε ελάχιστο ή καθόλου χιούμορ θα ένιωθε προσβεβλημένος. Ο Στίβεν Τζέραρντ είχε αποχωρήσει από την Εθνική το 2014, αλλά όσα έγραψε στη στήλη του για τον εφιάλτη της Νίκαιας ήταν ιδιαίτερα σημαντικά: «Όταν η Εθνική έμεινε πίσω στο σκορ, πολλοί παίκτες μάλλον σκέφτηκαν τις επιπτώσεις ενδεχόμενης ήττας το ίδιο έντονα με το τι θα έπρεπε να κάνουν για να ξαναμπούν στο παιχνίδι. Δεν μου αρέσει καθόλου που το λέω, αλλά το μυαλό σου ταξιδεύει στο τι θα γράψουν οι εφημερίδες στην πατρίδα και πόσο σκληρά θα σε κατακρίνουν. Δεν μπορείς να εμποδίσεις τον εαυτό σου να το σκεφτεί: “Τι θα γίνει αν δεν καταφέρουμε να το γυρίσουμε; Τι θα γίνει αν αποκλειστούμε;” Και τότε σε κυριεύει ο πανικός. Σε κυριεύει η απογοήτευση. Παγώνεις και σταματάς να κάνεις όσα ξέρεις ότι πρέπει να κάνεις. Αρχίζεις τις βεβιασμένες ενέργειες, τις λάθος επιλογές στις πάσες, σουτάρεις από λάθος σημεία και αφήνεις το άγχος να σε εμποδίζει να κάνεις τα πιο απλά πράγματα. Όλα όσα έχεις πει και έχεις ετοιμάσει πριν από τον αγώνα ξεχνιούνται. 

»Δεν είμαστε μια ομάδα ή ένα έθνος με κουλτούρα νικητή στα Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα και τα Παγκόσμια Κύπελλα, γεγονός που έχει ψυχολογικές συνέπειες οι οποίες γίνονται προφανείς με την πρώτη υποψία προβλήματος. Δεν υπάρχει ηρεμία στην Εθνική ομάδα, ποτέ δεν υπήρχε. Ανέκαθεν επικρατούσε υστερία. Υπάρχει μια κουλτούρα φόβου στην ομάδα, και αυτό το πρόβλημα δεν έχει λυθεί».